Pleidooi voor verduistering

Wij mensen zijn, net als de natuur, cyclisch. Een cyclus kenmerkt zich door een herhalende beweging van geboorte, bloei, afbraak en dood. Dit patroon van de seizoenen is weerspiegeld in ons mensenleven als de levensfasen van jeugd (lente), volwassen (zomer), ouderdom (herfst) en dood (winter). Ook de fasen van de maan, de groeicyclus van een plant en ons dag- en nachtritme zijn allemaal variaties van dit steeds weer terugkerende natuurlijk verloop. De wisseling tussen opbouwende krachten en licht (lente+zomer) vormen een balans met de afnemende krachten en het donker (herfst+winter).

Er is alleen iets opmerkelijks gaande in onze maatschappij. Wij lijken verslaafd te zijn aan licht. De focus lijkt helemaal te liggen op de lente- en zomeraspecten van het leven. Als je de media en het huidige denkbeeld mag geloven dan zien wij het liefst een wereld waarin alles jong, strak, winstgevend en snel is. 'Hoe gaat het met je?' vragen we mekaar dagelijks. 'Nou, goed en druk!' zeggen we dan, want we verheerlijken druk zijn. Wij zien constante groei als teken van vooruitgang en gaan ervan uit dat die groei oneindig door kan gaan. Zelfs de klimaat problematiek kan onze honger naar winst en meer, meer, meer niet stoppen.

Deze 'lichtlust' is een eenzijdige focus op het leven. Het is een kijken met een oog, een halve waarheid. Als wij als mensen het leven volledig willen ervaren dan zullen we (veel meer) ruimte moeten maken voor het donker. We lijken een collectieve angst te hebben voor de donkere aspecten van het leven zoals de dood, ouderdom, de nacht en zelfs ook rust. Rimpels en grijs haar moeten weg en de nacht moet verlicht. Even niks doen lijkt dan algauw stilstand of zelfs achteruitgang in plaats van een waardevol onderdeel van ons bestaan. In de winter lijkt het misschien alsof er niets gebeurd, maar juist deze stilte en afbraak zijn nodig om daarna weer aan een vruchtbare nieuwe cyclus te beginnen. Dit donker willen overslaan maakt dat je uitgeput en opgebrand in een schijngroei terecht komt.

Maar hoe doe je dat dan, het donker integreren? Je kan bijvoorbeeld bewust het donker van de nacht opzoeken. Wees in de nacht eens alleen en in stilte thuis zonder het licht aan te doen of zonder afleiding. Of je kan wat verder gaan en in de nacht het bos, heide of duinen in gaan. Hoe is het om ver weg te zijn van stadslicht, van drukte en geluid? Wat gebeurt er met jou als je in het donker bent? Als je opzoek gaat naar het donker kom je vroeg of laat ook bij je eigen innerlijke donker terecht. Welke demonen heb je in je? Welke gevoelens, emoties of verlangens heb je verstopt? Waar schaam je je voor? Hoe ga je om met (menstruatie)pijn, ouderdom en de dood? Je kan onderzoeken of er in je leven ruimte is voor echte rust, voor niets doen en herstel. Kan je met aandacht luisteren naar iemand die in het donker zit, zonder iemand gelijk te willen helpen? 

Als tegenhanger van ons drukke moderne bestaan zoeken steeds meer mensen diepgang in spiritualiteit. Echter, als ook daar de nadruk ligt op 'alles is licht en liefde' dan is dat denk ik helaas een ontzettende bevestiging van de wereld waar je juist aan dacht te ontsnappen. Zo houden we, ook op dit vlak, onze lichtverslaving gezamelijk in stand. Aandacht hebben voor het donker kan een tegengeluid zijn in onze wereld waarin we grenzeloos op rooftocht zijn naar winst en een instant fix. Wees een advocaat voor het donker en de nacht, praat eens met een demoon, bewonder je rimpels en scheve tanden, zeg eens eerlijk: het gaat eigenlijk best kut vandaag. Echte verlichting begint bij verduistering.

Je kan de aflevering van Nachtdieren terug kijken op Uitzending gemist.

Kijk in de Agenda voor de data van de Werken met het donker cursus. 

Afbeelding: W?adys?aw Podkowi?ski - Frenzy of exultations.